Joan BODON, Lo Libre de Catòia, Edicions del Roergue. 1^èra edicion 1966.

« Catòia » qu’ei lo chafre collectiu de la familha d’Amanç Codomièr, lo narrator deu roman. Aquera familha paisana, espudida per la comunitat vilatgesa[i], que viu isolada e quasi en autarcia. La lor diferéncia ? Que son membres de la Glèisa Petita, e que son los sons darrèrs membres en Roergue.

L’autor que ns’explica quin aquera Glèisa Petita e tira las soas originas de la Revolucion francesa, de quan ua partida deus prèstes e refusèn la navèra organizacion de la Glèisa hicada en plaça per l’Amassada constituenta, e lo jurament de leiautat a la Constitucion : los prèstes refractaris. Quan lo papa e Napoleon e signèn lo Concordat de 1801, que refusèn tanben de jurar de defénder l’ordi napoleonian e de har partida de la navèra Glèisa de França, qui n’intègra pas dens la soa ierarquia los avesques qui avèn refusat la Constitucion civila deu Clergat. En Roergue, qu’aperavan los membres de la Glèisa Petita los Enfarinats, en per’mor de la lor costuma de’s podrar lo peu de haria a la manièra de l’Ancian Regime.

Los Enfarinats qu’èran uns 6 500 au començament deu XIX^au sègle. Lo roman de Bodon que’s situa dens las annadas 20 e 30 deu sègle passat[ii] : los avesques de la Glèisa Petita que hèn topins despuish pausa, e n’avèn pas ordonat prèstes navèths. Los fidèus de la Glèisa Petita, privats de clergat, qu’an hèit sosmission a Roma. Sola que demora en Roergue la familha Codomièr, dont lo pairbon ei un Enfarinat intransigent, totun com la soa hilha Trogecia, la tanta d’Amanç.

Entà qui coneish l’òbra de Bodon, lo prumèr reflèxe qu’ei de véder en la destinada de la Petita Glèisa lo hat de la nacion occitana. Totun, aquesta grasilha de lectura qu’ei insufisenta. La lenga d’Òc qu’ei presenta de l’un cap a l’aute de l’òbra, e lo son recul en nat moment evocat : arren qui’s posca comparar dab Lo Libre dels Grands Jorns, publicat dus ans abans. Vertat que quan Amanç lo roergat encontra Fernanda l’armanhaquesa, ne compren pas lo son gascon, en tot remarcant : « Coneissiái coma nòstra, pr’aquò, la musica de la sia paraula ». E qu’ei en francés qui devisaràn.

Mes Lo Libre de Catòia qu’ei prumèr lo raconte de la desanada d’ua familha (lo pair d’Amanç botat en preson, la tanta Trogecia vaduda hòla e embarrada a l’espitau…), e d’ua familha excludida. Qu’ei la mauparada d’ua temptativa de víver hòra deu monde, dens l’isolament, entà mantiéner credéncias, rites e costumas qui lo monde ne vòu pas mei conéisher. Ací enqüèra, que i a un rapòrt evident dab l’Occitania : qu’ei un reclam deu projècte mauescadut deu sapient hòu de La Santa Estela del Centenari, qu’ei un aute escantilh deu comparèr qui Bodon e hasè, dens la soa correspondéncia dab Molin, enter l’arreviscolada occitana contemporanèa e los revivals religiós. Atau, los Testimònis de Jehovah e lo Crist de Montfavet dens La Santa Estela, la Glèisa Petita dens Catòia, que son tres sèctas/religions minoritàrias causidas entà illustrar aquera opinion de l’autor.

D’auta part, aqueste libe, au delà deu raconte de la desanada d’ua familha, qu’ei lo de l’enfança e de la joenessa d’Amanç[iii]. D’aviada, lo narrator qu’anóncia que va har lo prosei d’un « exiliat interior » de la societat : « Jamai soi pas estat coma los autres. Jamai. Perque soi Catòia. E perque soi Enfarinat » Que viu dens ua maison shens electricitat, n’a pas contactes dab lo monde exterior, ne sap pas har bicicleta. Ne gausarà pas dar un torn per Tolosa, de paur de’s pèrder (au sens pròpi o figurat ?)[iv], per aquò que s’i perderà… la virginitat dont n’a pas volut har present a Fernanda, dens ua scèna sus la cantèra d’un arriu[v] qui bromba inevitablament, dens los quites mots, la famosa scèna deu desvelh, dens La Santa Estela, enter Ambròsi e Joseta[vi].

Qu’ei l’aspècte autobiografic deu roman. Lo chafre « Catòia », derivat deu mot « catòrze » mau prononciat, que hè referéncia au quequejadís de Bodon ; la segonda rason qui hè d’Amanç un excludit que poderé estar, transpausada a Bodon, l’occitanitat. Atau, com dens los sons autes romans, lo hat deu narrator, pòrtaparaula de l’autor, que poderé estar ua metafòra deu hat de la nacion occitana. Aquera metaforizacion de l’Occitania a travèrs un personatge qu’ei l’obsession de Joan Bodon e Lo Libre de Catòia que constituiré un esclairatge, un de mei, pertinent e poderós, d’aquera tematica de l’escrivan de Crespin.